Kadry w kryzysie – jak optymalizować zatrudnienie bez łamania prawa?

Gdy firma zaczyna mieć problemy z płynnością, jednym z pierwszych odruchów jest: „musimy ciąć koszty”. Największym kosztem? Kadry.

Ale optymalizacja zatrudnienia to nie cięcie na oślep, tylko przemyślany i zgodny z prawem proces. Inaczej można łatwo wpaść w spiralę pozwów, odszkodowań i kontroli.

Jak więc ratować biznes, minimalizować koszty i nie łamać prawa pracy?
Oto ściąga, zanim podejmiesz trudne decyzje.

⚖️ 1. Zanim zwolnisz – wykorzystaj alternatywy
Zwolnienie pracownika to ostateczność. Najpierw warto sięgnąć po środki mniej drastyczne – i często skuteczniejsze:
– zmiana stanowiska lub zakresu obowiązków – w ramach wypowiedzenia zmieniającego.
– tymczasowe zawieszenie świadczenia pracy – np. w przypadku przestoju.
– niewypłacanie premii uznaniowych / dodatków ruchomych – jeśli nie są zapisane w umowie jako gwarantowane.

💬 2. Rozmawiaj – nie zaskakuj
Większość problemów prawnych z zakresu HR zaczyna się nie od decyzji, ale od braku komunikacji. W kryzysie:
– informuj zespół o sytuacji (ale z rozwagą – nie siej paniki),
– tłumacz przyczyny decyzji kadrowych,
– oferuj realne alternatywy (np. urlop bezpłatny, home office, zmniejszenie pensji).
Pamiętaj – prawo pracy chroni nie tylko pracownika, ale i… pracodawcę, który działa przejrzyście.

📌 3. Zwolnienia grupowe? Tylko zgodnie z procedurą
Jeśli planujesz zwolnić więcej niż:
10 osób (przy firmie 20–99 pracowników),
10% załogi (100–299),
lub 30 osób (powyżej 300)
w ciągu 30 dni, wówczas wchodzisz w tryb zwolnień grupowych.
To oznacza m.in.: obowiązek konsultacji z reprezentacją pracowników, zgłoszenie do urzędu pracy, przestrzeganie okresów wypowiedzeń i odpraw.

Uwaga: brak zachowania procedury to prosty przepis na pozew i przegrany proces.

📉 4. Umowy cywilnoprawne i B2B – czy to rozwiązanie?
W czasie kryzysu część firm „przerzuca” pracowników na samozatrudnienie lub umowy zlecenia. Uwaga – to rozwiązanie obarczone ryzykiem:
– przekształcenie etatu w B2B wymaga realnej zmiany relacji (nie może być pozorne).
– umowa zlecenie nie daje prawa do urlopu czy okresu wypowiedzenia – ale przy nadużyciu łatwo o ustalenie stosunku pracy przez sąd.
Wniosek? Nie każda oszczędność na ZUS-ie się opłaca.


🤝 5. Wsparcie zewnętrzne i fundusze osłonowe
Nie musisz być sam w tych decyzjach. W 2025 roku wciąż dostępne są formy wsparcia:
– instrumenty osłonowe z urzędów pracy,
– programy wsparcia z funduszy UE (np. w regionach dotkniętych transformacją).
Czasem warto skorzystać z doradztwa kadrowego lub prawnika, zanim zrobi się nerwowo.

🧭 Podsumowanie
Kryzys to moment trudnych wyborów. Ale prawna optymalizacja zatrudnienia nie oznacza chaosu, masowych zwolnień czy łamania przepisów. To umiejętność zarządzania zespołem z rozwagą, szacunkiem i świadomością konsekwencji.
Bo firma przetrwa tylko wtedy, gdy nie zostawi ludzi – i prawa – za burtą.