Analiza finansowa przedsiębiorstwa stanowi nieodzowne narzędzie w rękach przedsiębiorców, inwestorów, kontrahentów, kredytodawców oraz innych zainteresowanych stron, których intencją jest poznać kondycję finansową danego podmiotu gospodarczego, w tym jego zdolności płatnicze, rentowność oraz perspektywy rozwoju. Jest to wiedza, która determinuje podejmowanie właściwych decyzji, zwłaszcza w dłuższej perspektywie biznesowej.
Przy pomocy wskaźników finansowych, analizy struktury bilansu czy przepływów pieniężnych, eksperci wykonujący analizę finansową firmy są w stanie dokładnie ocenić, na ile stabilne, zyskowne i płynne finansowo jest dane przedsiębiorstwo. W dobie rosnącej konkurencji i niepewności rynkowej właściwe zrozumienie tych aspektów jest kluczem do zapewnienia stabilności przedsiębiorstwa na rynku. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawić czytelnikowi główne elementy procesu analizy, jej znaczenie oraz zastosowanie w praktyce.
Analiza finansowa przedsiębiorstwa – co to?
Analiza finansowa przedsiębiorstwa to proces oceny i interpretacji danych finansowych firmy w celu zrozumienia sytuacji finansowej i ekonomicznej analizowanego podmiotu. Przedsiębiorstwa wykonują analizę finansową, aby ocenić swoją płynność, rentowność, zadłużenie (poziom i strukturę zadłużenia) oraz po to, aby zidentyfikować inne wskaźniki finansowe, które ich dotyczą. Proces ten dostarcza kluczowych informacji dla zarządzania strategicznego i podejmowania decyzji biznesowych.
Analizę finansową można rozumieć także jako kompleksowy obraz sytuacji finansowej firmy. Jej głównym celem jest identyfikacja mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa oraz ocena jego wydajności i zdolności do generowania zysku. Pozwala także identyfikować potencjalne obszary ryzyka dla funkcjonowania podmiotu oraz wskaźniki, które mogą wpływać na stabilność finansową firmy. Przeprowadzana jest na podstawie ksiąg rachunkowych i sprawozdań finansowych, których dane odnoszą się do określonego w ramach analizy okresu.
W celu podkreślenia faktu, iż opisywany przegląd gospodarczy to także pewnego rodzaju mindset i konkretny sposób diagnozowania problemów, warto przytoczyć ujęcie tego zagadnienia proponowane przez Roberta Pattersona, autora licznych publikacji z zakresu wiedzy o ekonomii. W swoim „Kompendium terminów z zakresu finansów (…)” stwierdził, iż analiza finansowa to odpowiedni sposób rozumowania, konieczny dla zrozumienia kluczowych aspektów działalności przedsiębiorstwa. Można powiedzieć, że proces ten stanowi jeden z fundamentów merytorycznego podejścia do zarządzania firmą – to niejako punkt konieczny, by dany podmiot gospodarczy był prowadzony w sposób w pełni profesjonalny.
Dlaczego analiza finansowa jest tak ważna dla firmy?
Analiza finansowa jest niezwykle ważna dla przedsiębiorstwa, ponieważ dostarcza wiele istotnych informacji – między innymi – na temat zdolności firmy do spłacania zobowiązań, osiągania zysku i generowania wartości dla akcjonariuszy. Na podstawie wyników tego typu analizy, firmy są w stanie podejmować lepsze decyzje finansowe, takie jak inwestycje, zarządzanie kapitałem czy zarządzanie ryzykiem finansowym.
Wyszczególniliśmy główne powody, dla których omawiane przedsięwzięcie analityczne jest tak istotne:
- Podstawowa diagnoza kondycji firmy: Proces ten pozwala ocenić, w jakim stanie finansowym znajduje się firma. Dzięki analizie bilansu, rachunku zysków i strat czy przepływów pieniężnych możemy zrozumieć zdolność firmy do pokrywania krótkoterminowych i długoterminowych zobowiązań, a także określić efektywność zarządzania kapitałem.
- Identyfikacja problemów i szans: Na podstawie analizy można zidentyfikować obszary słabości, które mogą wymagać interwencji, jak również wykryć szanse i potencjalne obszary wzrostu. Pozwala to na szybkie reagowanie na pojawiające się wyzwania rynkowe.
- Wsparcie w podejmowaniu decyzji: Decyzje biznesowe, takie jak inwestycje, ekspansja, zaciąganie kredytów czy dywidendy dla akcjonariuszy, opierają się na rzetelnie przeprowadzonej analizie finansowej. Dostarcza ona danych, które umożliwiają ocenę ryzyka, potencjalnego zwrotu z inwestycji, itd.
- Planowanie i prognozowanie: Omawiany proces pomaga w prognozowaniu przyszłych trendów finansowych i cash flow. Firma może wtedy odpowiednio dostosować swoją strategię, aby lepiej zarządzać zasobami i reagować na zmieniające się warunki rynkowe.
- Komunikacja z interesariuszami: Przedsiębiorstwo musi regularnie komunikować się z różnymi interesariuszami, takimi jak inwestorzy, banki, dostawcy czy pracownicy. Właściwie wykonana analiza dostarcza wiarygodnych informacji, które mogą być prezentowane tym podmiotom, budując zaufanie i transparentność.
- Pomoc w zachowaniu zgodności z przepisami: W wielu systemach prawnych istnieją wymogi dotyczące prezentacji sprawozdań finansowych. Analiza finansów danego podmiotu pomaga, poprzez działania zawarte w jej ramach, w zrozumieniu i spełnieniu tych wymogów, ułatwiając działania zgodne z prawem i przyczyniając się do uniknięcia potencjalnych sankcji. W polskim prawie istnieją wymagania dotyczące analizy i prezentacji danych finansowych przedsiębiorstw, choć w przepisach nie mamy do czynienia z terminem, który wprost wskazuje na omawiany w niniejszym tekście proces. Kwestie te reguluje przede wszystkim Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. Przy okazji tego wątku warto wspomnieć, że spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) muszą spełniać dodatkowe wymagania w zakresie transparentności i komunikacji z inwestorami, co często wiąże się z potrzebą prowadzenia zaawansowanej analizy finansów podmiotu gospodarczego.
- Ocena wydajności wewnętrznej: Poprzez porównanie wyników finansowych z branżowymi benchmarkami lub konkurentami, przedsiębiorstwa mogą ocenić swoją wydajność i efektywność operacyjną, identyfikując obszary do poprawy.
- Ocena opłacalności inwestycji i zarządzanie akcjami podmiotu: Inwestorzy mogą na podstawie wyników analizy finansowej ocenić opłacalność inwestycji i podjąć decyzje dotyczące zakupu lub sprzedaży akcji danego podmiotu.
Rodzaje analizy finansowej firmy ze względu na czas przeprowadzania
Wiedząc, czym jest analiza finansowa przedsiębiorstwa, warto pochylić się na tym, jak przebiega ten rodzaj diagnozy. Literatura przedmiotu wyszczególnia stosowane w praktyce trzy rodzaje tego procesu, wyróżnione ze względu na czas przeprowadzania. Są to: analiza wstępna (ex ante), analiza bieżąca (operatywna) oraz analiza następcza (ex post). Omówimy krótko każdą z wymienionych pozycji.
Analiza wstępna (ex ante)
Analiza wstępna powinna zostać przeprowadzona przed ustaleniem całościowego planu działania oraz – co za tym idzie – poprzedzać powinna jakiekolwiek większe działania przedsiębiorstwa w zakresie finansów. Daje odpowiedź na pytanie, czy prowadzona działalność jest efektywna i zasadna. Ten rodzaj analizy stanowi merytoryczną podstawę ustalenia planu dalszego działania i mówi o tym, czy w ogóle jest potrzeba tworzenia jakiegokolwiek programu naprawczego i wdrożenia idących za nim czynności, np. finansowanie restrukturyzacyjne.
Analiza bieżąca (operatywna)
Analiza bieżąca, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy działań bieżących, Polega na ich systematycznej kontroli i ocenie, przeprowadzanych w taki sposób, by jak najszybciej wychwycić nieprawidłowości w wykonywaniu założonych zadań. W przedstawianym założeniu koncepcyjnym ten rodzaj analizy charakteryzuje się najkrótszym czasem reakcji na ewentualne problemy.
Analiza następcza (ex post)
W tym przypadku nazwa także obrazowo przedstawia charakter wskazywanego rodzaju analizy. Analiza następcza polega na ocenie przeszłych wyników firmy. Stanowi konstruktywne tło informacyjne dla opracowywania kierunków działań podmiotu gospodarczego w przyszłych etapach funkcjonowania. Rezultatem analizy następczej powinny być wnioski co do tego, jakich działań z przeszłości unikać oraz które z nich warto wdrożyć ponownie ze względu na uzyskany efekt.
Podstawowe etapy analizy finansowej ze względu na metodologię
Analizę finansową firmy można podzielić na różne etapy ze względu na zastosowaną metodologię. W tym kontekście najczęściej dochodzi do rozróżnienia: wstępna analiza sprowadzań finansowych oraz wskaźnikowa analiza sprawozdań finansowych. Nazewnictwo tych etapów może być różne; stosuje się także wyszczególnienie etapu wstępnego oraz etapu właściwego (analiza kluczowych wskaźników).
Wstępna analiza sprawozdań finansowych
Analiza wstępna sprawozdań finansowych pozwala na uzyskanie informacji odnośnie architektury finansowej firmy – jej dynamiki i struktury w tej dziedzinie. W ramach tej części procesu przeprowadza się następujące czynności:
- analiza pionowa,
- analiza pozioma,
- wskazanie źródeł finansowania majątku,
- badanie struktury kapitałowo-majątkowej,
- wycena bilansowa.
Literatura przedmiotu wskazuje także analizę pionowo-poziomą (mieszaną) w ramach analizy wstępnej. Najczęściej odnosi się ona do zadłużenia firmy. Ponieważ wyodrębnienie tego obszaru działań analitycznych nie jest powszechnie uznawane przez teoretyków zagadnienia, jak i zakres ten pokrywa się w dużym stopniu z opisywaną dalej analizą wskaźnikową, jego opis został pominięty w niniejszym artykule.
Analiza pionowa
Analiza pionowa (nazywana także analizą struktury lub analizą wertykalną) to zestaw działań, dzięki któremu można ustalić udział (najczęściej wyrażany w procentach) poszczególnych wartości elementów bilansu w sumie bilansowej. Inaczej mówiąc, każda składowa bilansu zostaje podzielona przez sumę bilansową. Z kolei na sumę bilansową składają się wszystkie aktywa i pasywa.
Analiza wertykalna nie jest związana z zaawansowanymi procedurami matematycznymi. Choć teoretycy w różnych publikacjach omawiają różne wskaźniki analizy pionowej, de facto rozwiązania te są tożsame z prostym dzieleniem składowych bilansu przez sumę bilansową.
Ten etap analizy finansowej pozwala na adekwatny opis następujących kwestii związanych z firmą:
- określenie struktury kapitałowej: zazwyczaj pożądanym rezultatem w tym zakresie jest wysoki udział kapitału własnego – nie generuje on żadnych kosztów kredytowych (odsetki) i stanowi o własności bez określonego czasu posiadania danych zasobów. Oczywiście są odstępstwa od tej reguły, np. posiadanie długu może w pewnych okolicznościach sprzyjać rozwojowi przedsiębiorstwa – tj. w przypadku, gdy stopa zwrotu z kapitału będzie wyższa niż oprocentowanie wynikające z kredytu. Zaawansowana interpretacja wyników z tego obszaru wymaga jednak eksperckiej wiedzy i odnosi się do szeregu skomplikowanych czynników ekonomicznych.
- sposób, w jaki wykorzystuje się kapitał przedsiębiorstwa: udział poszczególnych aktywów może wskazywać na branżę, w której funkcjonuje przedsiębiorstwo – np. duży udział aktywów obrotowych sugeruje, że analizowany podmiot działa w branży usługowej. Przykład aktywów obrotowych stosowany jest także w ocenie płynności finansowej całego przedsiębiorstwa. Uznaje się, że ich wysoki udział w sumie bilansowej świadczy najczęściej o dobrej kondycji gospodarczej. Analiza tego aspektu dotyczy także efektywności w nabywaniu klientów, odbioru należności czy zarządzaniu zobowiązaniami o charakterze krótkoterminowym.
Analiza pozioma
Inne stosowane nazwy analizy poziomej to analiza horyzontalna lub analiza dynamiki. Procedura ta pozwala na badanie zmian finansowych, zachodzących w firmie w analizowanym okresie. Odnosi się do dynamiki i tempa zmian wielkości takich jak zobowiązania długoterminowe, poziom sprzedaży, wysokość kosztów bieżących itd. Polega na porównywaniu danych finansowych z różnych okresów sprawozdawczych, co pozwala zaobserwować tendencje i zmiany w czasie.
Wyszczególniono główne cechy analizy poziomej:
- Porównanie danych: Analiza ta polega na porównywaniu wartości poszczególnych pozycji finansowych z różnych lat lub okresów sprawozdawczych.
- Procentowe zmiany: Najczęściej przedstawia zmiany w postaci procentowej, wskazując, o ile procent wzrosła lub spadła dana pozycja w porównaniu z poprzednim okresem.
- Identyfikacja trendów: Dzięki temu procesowi można łatwo zauważyć, czy dane przedsiębiorstwo notuje stały wzrost przychodów, czy też ma pewne problemy w zakresie kontroli kosztów.
- Baza do dalszych analiz: Wyniki analizy poziomej często stanowią punkt wyjścia dla bardziej zaawansowanych analiz, takich jak analiza wskaźnikowa.
Określenie źródeł finansowania majątku
W wielu opracowaniach wyróżnia się jedynie dwa elementy wstępnej analizy sprawozdań finansowych i są to: analiza poziomo i analiza pionowa. Na podstawie ustaleń Małgorzaty Zaleskiej, polskiej ekonomistki, do składowych tego procesu należy dodać także określenie źródeł finansowania majątku, omówienie struktury kapitałowo-majątkowej i kończącą przedsięwzięcie wycenę bilansową.
Określenie źródeł finansowania majątku firmy polega na wyznaczeniu i oszacowaniu wielkości kapitałów firmy. Do tej kategorii zasobów można zaliczyć:
- kapitał własny,
- kapitał stały,
- kapitał obrotowy netto.
Wskazanie, czym są poszczególne rodzaje kapitałów, jest oparte o proste działania matematyczne.
Kapitał własny to różnica pomiędzy pasywami a zobowiązaniami ogółem; w poczet tego pojęcia zalicza się m.in. akcje właścicieli i udziały w firmie różnych podmiotów.
Kapitał stały to z kolei suma wskazanego kapitału własnego oraz kapitału obcego długoterminowego. Związana jest z nim złota reguła bankowa, która traktuje o tym, że kapitał ten powinien finansować aktywa trwałe (przewidywany okres użytkowania takich aktywów wynosi ponad rok).
Ostatni z wymienionych rodzajów to kapitał obrotowy netto, choć bywa traktowany jako składowa kapitału stałego. To różnica między kapitałem stałym a wspomnianymi aktywami trwałymi. Wysokość kapitału obrotowego netto ma wpływ na obsługę codziennej działalności firmy oraz na ryzyko związane z utratą płynności.
Badanie struktury kapitałowo-majątkowej
Badanie struktury kapitałowo-majątkowej ma w pewnym stopniu miejsce w analizie poziomej, jednak w literaturze przedmiotu wyróżnia się to przedsięwzięcie jako osobny etap analizy wstępnej. Zmiany w dynamice pozycji aktywów i pasywów firmy, które są przedmiotem analizy poziomej, mogą mieć znaczący wpływ na strukturę kapitałowo-majątkową, stąd powyższa adnotacja.
W ramach tych badań analizuje się pięć obszarów:
- Wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym,
- Wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem stałym,
- Wskaźnik pokrycia aktywów obrotowych kapitałem krótkoterminowym,
- Udział kapitału obrotowego netto w finansowaniu aktywów ogółem,
- Wskaźnik udziału kapitału obrotowego netto w finansowaniu aktywów obrotowych.
Wycena bilansowa
Wycenę bilansową fachowo określa się jako zjawisko rachunkowe, które odnosi się do aktywów i pasywów – polega na ustaleniu wartości bilansowej pomiędzy nimi. To ostatni etap wstępnej analizy sprawozdań finansowych.
Uznawana jest za miarę nie do końca adekwatną do rzeczywistości. W celu zwiększenia obiektywności danych, jakie ze sobą niesie, stosuje się zasadę ostrożnej wyceny. Wycena bilansowa ustala (ze względu na jej nieprecyzyjny charakter – przybliżoną) wartość całego przedsiębiorstwa.
Wskaźniki w analizie finansowej firmy
Analiza wskaźnikowa stanowi poszerzenie analizy wstępnej. Bada relacje pomiędzy różnymi wielkościami finansowymi, które przekładają się na całościowy obraz kondycji firmy. Wykonanie analizy wskaźnikowej wymaga zgromadzenia konkretnych danych. W tym kontekście korzysta się z takich dokumentów jak roczne sprawozdanie finansowe, które zawiera bilans oraz rachunek zysków i strat.
Wyróżnia się, w ramach omawianego etapu, cztery kluczowe wskaźniki. Zaawansowane analizy finansowe są najczęściej rozszerzane o większą ilość wskaźników, jednak te wymienione poniżej traktowane są jako nieodłączny element tego przedsięwzięcia:
- wskaźnik rentowności,
- wskaźnik zadłużenia,
- wskaźnik rotacji należności i rotacji zobowiązań,
- wskaźnik płynności – w tym wskaźnik płynności bieżącej, wskaźnik płynności przyspieszonej oraz wskaźnik środków pieniężnych.
Wskaźnik rentowności odnosi się do informacji w zakresie zyskowności firmy. Odpowiada na pytanie, jak zwiększyć poziom rentowności prowadzonej działalności gospodarczej. Wskaźnik zadłużenia pozwala ustalić, na ile aktywa danego podmiotu są pokrywane przez kapitał obcy. Im więcej, tym większe jest zadłużenie przedsiębiorstwa. Wskaźnik rotacji należności i rotacji zobowiązań, trzeci z wymienionych, odnosi się do ściągalności należności finansowych od innych podmiotów oraz do efektywności w zakresie regulowania własnych zobowiązań. Skuteczność w tym obszarze wyrażana jest w ilości dni – ile średnio potrzeba na realizację danej operacji. Ostatni ze wskazanych wskaźników, odnoszący się do płynności, określa proporcje pomiędzy majątkiem podmiotu gospodarczego a zobowiązaniami, które musi ponosić. Daje odpowiedź w kwestii tego, czy firma radzi sobie z bieżącymi zobowiązaniami.
Metody analizy finansowej przedsiębiorstwa
Ze względu na poziom szczegółowości analizy, wyróżnia się metody ogólne i szczegółowe. Metody ogólne skupiają się na analizie skomplikowanych procesów finansowych. Mają na celu ukazanie powiązań między nimi oraz wskazanie kierunków analizy. Wśród nich wyróżniamy podejście indukcyjne oraz dedukcyjne. Z kolei metody szczegółowe, mają na celu głębsze zrozumienie procesów ekonomicznych. Umożliwiają one ocenę i zrozumienie badanych zjawisk oraz identyfikację ich źródeł. Tutaj można wskazać metodę analizy porównawczej oraz metody badania przyczynowo-skutkowego.
Jaki podmiot gospodarczy powinien zostać zdiagnozowany w omawianym zakresie?
Omawiane przedsięwzięcie analityczne dostarcza wiele cennych informacji dla wszystkich interesariuszy w kontekście danego podmiotu gospodarczego. Wskazaliśmy już w poprzedniej części tekstu, dlaczego proces ten jest istotny dla działań przedsiębiorstwa: analiza finansów firmy pomaga m.in. w podejmowaniu właściwych decyzji strategicznych.
Wobec szeregu korzyści przeprowadzenia analizy finansowej, przeprowadzenie jej leży w interesie każdego przedsiębiorstwa, niekoniecznie charakteryzującego się jakimkolwiek kryzysem. Najlepiej, by przeprowadzać ocenę finansów firmy regularnie, najlepiej na podstawie z góry ustalonych przedziałów czasowych – np. co trzy miesiące, co pół roku. Nawet jeśli „interesy idą świetnie”, częste audytowanie kondycji działalności gospodarczej pozwala zorientować się, w jakim kierunku podąża firma – i czy może robić to szybciej, lepiej i taniej.
Analiza finansowa przedsiębiorstwa w kontekście restrukturyzacji lub upadłości
Analiza finansowa jest kluczowym narzędziem w procesie diagnozy kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Może ona odegrać kluczową rolę w decydowaniu o kierunku działań – czy powinno to być podejście restrukturyzacyjne czy też, w skrajnych przypadkach, wniesienie sprawy o upadłość.
Poprzez dokładną analizę wskaźników finansowych, takich jak płynność, zadłużenie czy rentowność, można zidentyfikować obszary słabości w strukturze finansowej firmy. Bazując na wynikach analizy finansowej, przedsiębiorstwo może planować konkretne działania restrukturyzacyjne, takie jak redukcja kosztów, sprzedaż majątku czy renegocjacja warunków kredytowych.
Z kolei nieodpowiednia płynność bieżąca czy zbyt duże zadłużenie mogą determinować potencjalne ryzyko niewypłacalności. Jeśli wyniki w tym zakresie są niepokojące i wskazują na poważne problemy w dłuższej perspektywie, może to być sygnałem do rozważenia wniesienia sprawy o upadłość. Rozwiązanie to może być w wielu przypadkach jedynym rozsądnym wyjściem, które pozwoli na zabezpieczenie interesów wierzycieli oraz – w odpowiedniej sytuacji prawnej – na próbę restrukturyzacji w ramach postępowania upadłościowego.
Jeśli Twoja firma ma problemy natury finansowej, skorzystaj z usług specjalistów
Trudna sytuacja przedsiębiorstwa, zdiagnozowana za pomocą analizy finansowej, stanowi duże wyzwanie odnośnie dalszych kroków na stopie biznesowej. Niska ocena efektywności ekonomicznej danego podmiotu gospodarczego może prowadzić do przekonania, iż restrukturyzacja lub upadłość to jedyne wyjścia.
W takim przypadku warto skorzystać z usług specjalistów. Kancelaria Doradztwa i Restrukturyzacji Seguro może pomóc Ci przejść przez etap problemów finansowych. Istnieją różne rozwiązania w kontekście złego stanu finansów firmy, niekoniecznie wyłącznie postępowanie związane z upadłością lub restrukturyzacją. Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą oraz do kontaktu, by omówić to, w jaki sposób możemy wesprzeć Twoje przedsiębiorstwo w ciężkim okresie jego funkcjonowania.
Podsumowanie
Analiza finansowa przedsiębiorstwa jest niezwykle istotnym narzędziem dla każdego podmiotu związanego z daną działalnością. Dostarcza ona informacji na temat sytuacji finansowej firm, ich zdolności do generowania zysków, ryzyka związanego z ich działalnością – i wiele innych danych, z których można wyciągać istotne wnioski; pozwala na dokładną ocenę kondycji i wydajności przedsiębiorstwa oraz podejmowanie właściwych decyzji biznesowych.
Proces analizy składa się z określonych etapów, które wskazywane są przez ekspertów w dziedzinie finansów. Można wskazać podział tychże etapów ze względu na czas przeprowadzania, jak i ze względu na przyjętą metodologię. Warto zapamiętać takie terminy jak analiza wskaźnikowa czy analiza wstępna – odnoszą się do omawianego procesu.
Diagnoza stanu finansów firmy to profesjonalne poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak radzi sobie dany podmiot gospodarczy. Zła ocena w tym kontekście może prowadzić do dużej reorganizacji: restrukturyzacji, upadłości lub innych postępowań.